Binnen een nieuw te bouwen circulair ambachtscentrum in de gemeente Heerenveen ontstaan tal van mogelijkheden voor participatie- en ontwikkelplekken. Zeker ook voor mensen met een arbeidsbeperking, die onder de Banenafspraak vallen.

De aanleiding voor het hele project ligt eigenlijk buiten de gemeente. Nederland streeft naar een volledige circulaire economie in 2050. Het Rijk heeft uitgesproken om binnen tien jaar 50 procent minder primaire grondstoffen te gebruiken. Gemeenten kunnen hieraan een bijdrage leveren door het concept van een circulair ambachtscentrum te verwezenlijken. Een centrale plek waar vrijgekomen grondstoffen, producten en afval binnen de gemeente worden verwerkt en hergebruikt.

Dat staat de gemeente Heerenveen in Friesland ook voor ogen. Als het aan hen ligt wordt het aanbod van grof restafval op de milieustraat meer gereguleerd en sterk verminderd. De jaarlijks 60.000 bezoekers komen nu nog allemaal ongesorteerd grof afval brengen dat weggegooid en integraal verbrand wordt. Terwijl het vaak nog bestaat uit herbruikbare materialen en producten.

‘Van alle milieustraten en ambachtscentra die in Nederland in ontwikkeling zijn, is dit het meest complete concept’, vertelt projectleider Jesper Coeleveld. Hij noemt de samenwerking tussen gemeente, milieustraat, kringloopwinkel, onderwijs en wie (sociale) werkgelegenheid bieden: ‘Alle elementen komen hier samen en dat allemaal op dezelfde locatie.’

Partners en stakeholders
Partners van de gemeente zijn in dit geval:

· Omrin en Omrin Estafette. Omrin exploiteert de huidige milieustraat van Heerenveen en is de belangrijkste partner op afvalgebied. De groep kringloopwinkels is bij Omrin Estafette ondergebracht.

· Werkbedrijf Caparis richt zich op langdurig werklozen en inwoners met afstand tot de arbeidsmarkt om te re-integreren op de arbeidsmarkt. Op het ambachtscentrum kan een nieuwe opleiding gerealiseerd worden en voor doorstroom worden gezorgd op het gebied van circulaire en technische vaardigheden waar veel vraag naar komt.\

· ROC Friesland College biedt mbo-opleidingen met in het curriculum grote aandacht voor thema’s rondom circulaire economie.

· Knooppunt Heerenveen vervult een brugfunctie tussen gemeente, onderwijs en lokale ondernemers.

Daarnaast worden andere stakeholders betrokken, zoals MKB- en grotere bedrijven, de inwoners van Heerenveen, werkzoekenden die de kans krijgen om dicht bij huis een opleidingstraject te volgen en studenten van uiteenlopende onderwijsinstellingen.

Aanhangertje
Alle partijen weten elkaar al ruim voor de bouw goed te vinden. Op dit moment vindt de uitwerking van de businesscase plaats. Wat een milieustraat, kringloopwinkel of ruimte voor start- ups kost is wel ongeveer bekend, maar een compleet uitgeruste demontagehal is even iets anders om voor te calculeren. Maar Yfke Hoogland, regisseur afval en duurzaamheid bij de gemeente, ziet het in praktijk al helemaal voor zich: ‘Op het moment dat iemand met zijn kofferbak of aanhangwagentje aankomt, wordt bekeken wat direct naar de kringloopwinkel kan, wat gepimpt of gerepareerd kan worden en of het eventueel gedemonteerd kan worden. Pas als al die dingen niet kunnen, gaat dat deel naar de milieustraat.’

Van begin tot eind
1. In de recycle winkel krijgen producten en materialen een tweede leven.
2. In de demontagehal wordt grof afval uit elkaar gehaald om als grondstof te dienen voor nieuwe producten en materialen. Voorbeeld: een houten tafelblad met metalen onderstel waarvan het tafelblad via de houtbak en het onderstel via de metaalbak worden gerecycled.
3. Het sluitstuk is de milieustraat voor het resterende materiaal. Alle waardevolle spullen en materialen zijn dan al apart gehouden voor product- of materiaalhergebruik.

Naast het milieurendement en de circulaire lokale economie ligt de meerwaarde vooral op sociaal vlak. In samenwerking met het werkbedrijf worden straks mensen opgeleid voor circulaire en technische beroepen, die doorgroeien naar een baan in deze sector. Daarnaast biedt de Estafette winkel allerlei mogelijkheden voor participatie- en ontwikkelingsplekken.

Goede balans
In de hele gang is het van belang dat er een goede balans komt tussen betaalde krachten, vrijwilligers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, realiseren ze zich in Heerenveen. Yfke Hoogland vertelt dat het ook zeker de bedoeling is dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hier een plek weten te krijgen. De wethouder sociale zaken en uitkeringen zal dus absoluut aangehaakt willen blijven. Zoals ook de wethouder van onderwijs nauw bij het nieuwe ambachtscentrum betrokken is.

Over welke aantallen het straks gaat, maakt deel uit van het onderzoek dat nu loopt. Projectleider Jesper Coeleveld benadrukt dat er op verschillende plaatsen en niveaus ruimte voor tijdelijke en vaste functies komt. Hij wijst op het toenemende gebrek aan technisch geschoold personeel dat ook in Friesland speelt. Het werk varieert van de uitvoering tot en met de ingenieurs die werkbare toepassingen bedenken.

Meester-leerling
‘In dit ambachtscentrum zie je iets terugkomen van de vroegere meester-leerling verhouding waarbij techniek centraal staat’, zegt Coeleveld. In het kader van de circulaire economie staat het hergebruik van materiaal als grondstof voorop. ‘Daarbij willen alle partijen mensen die om wat voor reden dan ook net wat minder prettig in het arbeidsproces zitten, de gelegenheid geven om mee te doen en zo mogelijk door te leren voor banen waar zoveel behoefte aan is.’

De betaalbaarheid van functies met loonkostensubsidie maken deel uit van de businesscase. Werk- en talentbedrijf Caparis is de tussenpersoon die door middel van een assessmentachtige constructie kijkt wat mensen wél kunnen, welke opleiding zij aankunnen en welke bekwaamheid zij nodig hebben om op termijn buiten het ambachtscentrum op pad te kunnen. Kijken naar de talentvolle kant van mensen is duidelijk constructiever dan naar wat arbeidsbeperkten niet kunnen.

Van het kringsloopgedeelte aan de voorkant of de demontageafdeling daarna, tot en met de werkplaats waar zelfs nieuwe producten worden gemaakt: wegbereiders Yfke Hoogland en Jesper Coeleveld zien een hele reeks plaatsen waar ook de doelgroep van de Banenafspraak kan werken en zich ontwikkelen. Al die schakeltjes leveren zo een bijdrage aan het hele proces. Binnenkort na alle voorbereiding eerst de definitieve politieke besluitvorming, het vergunningentraject en de aanbestedingen voor een aantal elementen. De gemeente Heerenveen heeft nog steeds een voorsprong.

Tekst: Klaas Salverda